Futbolun tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de genellikle toplumun yoksul kesimlerinde rağbet ve iltifat gördüğü herkesin malumudur. Çünkü, herkesin olanakları ölçüsünde teçhiz olarak oynayabileceği, bulunabilen her türlü alanda oynanabilen, var olan her kişi sayısı ile kurulabilen takımların birlikte hareket etme kabiliyet ve becerisi oluşmasına zemin hazırlayabilen, hülasa oyunun içinde teknik ve taktik manada iş birliği zemini oluşturan bir oyundur. Çünkü; futbol tüm diğer bireysel sporların aksine özünde belli bir teknik ve taktik disiplin içinde bir takım oyunu olarak, temelde büyük ve tılsımlı iş birliği çerçevesinde takım oyuncularının birlikte, birbirleri için ve dayanışma halinde muadil diğerlerine karşı oynadıkları, zaman ve zemine göre de bireysel kabiliyetleri arş-ı alaya çıkmış oyuncular ile ya da takım olabilme özelliği çok yüksek disiplin ve çalışkanlığın ve de yardımlaşmanın had safhaya ulaşmış olduğu ekiplerce icra edilir. Nihayetinde futbol, sosyalliği yanında bireysel kabiliyetlerin mevkiler düzeyinde en iyilerinin bir takım haline dönüşebilmesinin de diyalektiğidir hülasa, bireysel kabiliyetleri arş-ı alaya çıkan topçuların bir yandan kendileri, diğer yandan ise takımları için oynamalarının da bir çoğulculuk olduğu gözden asla ve kat’a kaçırılmamalıdır. Burada futbolun felsefesine yönelik daha sayfalarca bu bab’ta kelamlar edebilirim, tıpkı Sn. Hocam Şair ve Yazar Fikri Çalışkan’ın benim için; “güzeller güzeli Türkçemize bin dereden su getirtip, bin bir takla attırarak” dediği üzere, lakin bu kadarla iktifa ederek daha güncel ve müşahhas tarafına geçmek istiyorum.
Elbette; futbol için yukarıda sıraladığım özüne ve felsefesine yönelik halis muhlis ve de teorik tespitlerin, pratik işleyiş içinde hayatiyet bulup bulmamasına yönelik aynı kelamı etmek mümkün mü? Zinhar… Gerek Ulusal düzeyde gerekse ve özellikle de enternasyonal düzeyde ve UEFA ve FİFA rumuzları ile maruf organizasyonlar marifeti ve delaleti ile kapitalizmin bu işin içini, hayatın tüm diğer alanlarında olduğu üzere kemirdiği ve çürüttüğü de herkesin malumudur ve kimsenin en azından aklı başında kesimin reddetmediği aşikardır. Futbol bir “temaşa sanatıdır” diye diye, günümüzde gerek sistem gerekse de abuk subuk bireyler tarafından sanattan azade her şeye kadir bir enstrüman haline dönüştürülmüştür ne yazık ki.
1963-64 sezonunda Genç Takımında top oynayan Mahir Çayan’ın şampiyonluk yaşadığı Beşiktaş’ın bugün dillere destan “Çarşı Grubu”nu görmezden gelmek mümkün mü? Küba’ya ve sosyalizme gönülden bağlılığını, oraya sık sık seyahat ederek gösteren ve “Futbol, beni irade sahibi bir insan haline getirmesinin yanı sıra keyif, tatmin, savaşma ve mücadele ruhumun da kaynağı oldu” diyen futbolun devrimci çocuğu Sokrates’i unutmak mümkün mü? “Binlerce insanın katledildiği stadyumlarda top oynamam” diyerek 1978 Dünya Kupasına gitmeyen Alman futbolcu Paul Breitner’i nasıl unuturuz? Meksika’daki özgürlükçü Zapatista Hareketine açıktan yaptığı yardımlarla bilinen İnter’in Arjantinli futbolcusu Zanetti nasıl gözden kaçırılır? Che’nin ülkesine katkılarını hiç unutmayan, bunu da hem yazdıkları hem söyledikleri ile dile getiren Galatasaray’ın eski futbolcusu Nonda’yı hatırlamayacak mıyız? Bursasporlu İvan Ergiç’in “Neden hakemler gol sevinçlerinde formayı çıkartmaya sarı kart gösteriyor? Forma reklamı görülmüyor diye. Para futbolun dengesini bozuyor” tespitini unutalım mı? TİP’e (Türkiye İşçi Partisi) oy verdiğini korkmadan açıklayan, Deniz’lerin idam kararına karşı imza atan ve toplayan bir Metin Oktay ile gururlanmayalım mı? Yılmaz Güney’in “Arkadaş” filminde büyük bir zevkle oynattığı Beşiktaş’lı Yusuf Tunaoğlu unutulur mu? Futbolda sendikalaşmanın öncüsü, “Halka en yakın yer neresi? Çizgi. Ben de çizgide beklerdim. Antrenör ve idarecilerin olduğu tarafta oynamayı sevmiyorum. Kapalının önünde oynamamak için bir devre sağ açık, bir devre de sol açık oynardım” diyen Metin Kurt bu ülkenin gururu olmadı mı? Dahası, Metin Kurt’un anılarında bahsettiği üzere, Sovyetler Birliğine milli maça giderken oranın dondurucu soğuğunu düşünemeyen yöneticilere rağmen, maç içinde kendilerine çorap vererek sahada donmalarına engel olan rakip futbolcu nezaket ve dayanışmasını unutup, bugün artık “vur-kır parçala bu maçı kazan” şebekliğine evrilmesini şiar zannetmek ne kadar insaflı olur?
Hülasa, Büyük Usta’nın “bir harekete karakterini veren muhtevasıdır” sözü delaleti ile büyük yazar Yaşar Kemal’in ünlü şiirinde “O güzel insanlar o güzelim atlara binip çekip gittiler. Demirin tuncuna, insanın piçine kaldık” tespitinden mülhem, siz hayatın hangi alanında başarılı oldunuz da hayat size alkış çalmadı diyerek, futbola karşı duruş şaklabanlığını mahkûm etmeliyiz. Asla ve kat’a muhteviyat ve olgular ile olanları karıştırma sefaleti içine düşmemeliyiz. Futbol sadece bir oyundur ve hayatın her alanı kadar ve bizim iznimiz ile kapitalizm tarafından kirletilmiştir, nokta…
Çocukluğumda, ailenin tarımsal faaliyetleri nedeni ile nisan ayı sonları ile temmuz sonuna kadar ağırlıklı zaman Çiftlik Köyünde geçerdi, bu sürede okula denk gelen günlerde Çeşme’deki okula çoğunlukla yürüyerek gidip gelirdim. O tarihlerde futbol oynamak için en müsait, daha doğrusu tek müsait alan Köy içindeki Cami’nin bahçesi idi, ne zaman oynamaya başlasak hemen yakında oturan mübadil dedemiz eline aldığı kocaman taşları bize fırlatarak; “tutni bacakni koparacakni” gibisinden ve bize göre de “yakalarsam sizin bacaklarınızı koparacağım” diye tehdit ederek, kâh sırtımıza kâh kafamıza aldığımız taş darbelerine rağmen kâh topu kaptırıp bağ testeresi ile kesilmesini acı içinde seyretmekle zaman geçirir idik. Bu sevgili ve rahmetle andığımız büyüğümüzün bugün artık tam anlamı ile komik sayılacak bir açıklaması vardı futbol karşıtlığının, “Hz. Hüseyin’in kestikleri kafası ile gavurlar oynayarak başlattı bu oyunu” şeklinde bir izahı vardı. Hani zaten Padişah Efendimiz Hanlar Hanı Abdülhamit Han’da futbolu “haram” saymıyor muydu, zaten muhafazakâr Necip Milletimizin kahir ekseriyeti de bu oyunu “gavur” icadı görmüyor muydu? Gerçi; sonraları 7’den 77 ye dünya genelinde pek çok kesim tarafından, izlenen ve sevilen bir oyun olması hasebi ile mezkûr görüşün sahipleri bile çaktırmadan görüşlerinden çark edip yobazlıklarını başka alanlarda devam ettirme kararı almışlardır. Bilahare de tam anlamı ile bu işe sahip çıkıp futbolun içine dalıp bu işe sahiplik, önderlik etmeye başlamışlardır. Ancak bu yobazların bile futbolun bu sihrini anlamalarına karşın hala anlayamayan daha da kötüsü ve fecisi anlamaya da hiç niyeti olmayan bir avuç muhterisin nihayetsiz komplekslerine teslim olarak karşı çıkmalarını ve bunu da yaparken “körün fil tarifi” mucibince sadece bir tarafından bakmalarını anlamak ne yazık mümkün değildir. Büyük çoğunluğun keyif alarak oynadığı, izlediği bu oyuna karşı olmak ile toplumdan ben farklıyım algısına dayalı bir sempati dilenip bir yerlerindeki hacm-i boşluğu tatmine çalışmaktadırlar herhalde, bilemiyorum gayri. Bunlara ancak Allah selamet versin demek kalıyor geriye… Yani bunların zannettiği gibi, “futbol 22 kısa donlunun şebekliği değildir”, ciddi bir iş olup ciddi adamların ironiyi ve eğlenmeyi eksik etmeden konuşacağı bir konudur…
Bir sonraki yazımda, futbol, kapitalizm ve diktatörler konusunu yazmak istiyorum.
